‘Stop met ruziemaken over liturgie, erken dat er verschillen bestaan, dat mensen verschillende geloofstalen spreken. Wees een beetje meertalig.’
Dat advies geeft EO-journalist Tijs van den Brink aan kerken in het achterland van GZB, HGJB en IZB. Hij was een van de sprekers op de inspiratiebijeenkomst van het platform #daaromzijnwekerk, een initiatief van genoemde bonden, vrijdag 5 november in Nijkerk. Over de stand van zaken van de kerk na (of tijdens) de coronacrisis is hij niet optimistisch. ‘We staan op verlies en moeten onze verdediging op orde brengen. We kunnen er wel op uittrekken om mensen van buiten te bereiken, maar waarom beginnen we niet binnen?’
Dat laatste houdt onder meer in dat we onze kinderen inwijden in het geloof. ‘Moet dat door de kerkdiensten hip & happening te maken?’ vroeg hij zich hardop af, verwijzend naar het succes van onder meer Mozaiek. ‘Het werkt. Maar ik weet niet of dat ook geldt voor de lange termijn.’
Van den Brink bond de kerken op het hart elkaar een beetje ruimte te gunnen op het gebied van de liturgie. ‘Op de nieuwe aarde zingen we vast ook allerlei liederen. Waarom hier dan krampachtig vasthouden aan alleen psalmen? Of aan zo weinig mogelijk psalmen en alleen Opwekking?’
Nog een tip: blijf de kerkdiensten streamen. Voor veel mensen zijn kerkdrempels hoog. Streamen geeft buitenstaanders de gelegenheid het imago dat ze hebben van de kerk, bij te stellen. Buitenstaanders op hun beurt bieden de kerken de kans te groeien in gastvrijheid. ‘En gun ze dan ook dat ze op de achterste bank zitten. Ga ze niet meteen bespringen.’
‘Op zijn minst nadenken’
Uit de gesprekken die hij voerde met afhakers in het kader van het tv-programma ‘Adieu God?’ blijkt onder meer dat God en kerk domweg niet meer relevant zijn. En ‘God bleek geen supersinterklaas, die ervoor zorgt dat je niets overkomt.’ Geen nood – velen blijken prima in staat zichzelf te redden. Moet de kerk daar iets mee? Jazeker, aldus Tijs van den Brink. ‘Voor een goede communicatie zijn twee partijen nodig. Als de ontvanger afhaakt, moet de zender op zijn minst nadenken.’
De kerk loopt achter op de cultuur – ‘Waarom gaan we nu pas in gesprek over de positie van de vrouw en de LHBT-gemeenschap?’ – en de wetenschap. ‘Het lijkt wel of wij gelovigen de wetenschap telkens een poosje later erkennen dan de buitenwereld. Van mij mag u geloven in de schepping in zes dagen, van mij mag u principieel tegen vaccinatie zijn, maar realiseer u dan wel dat er, zeker als u een missionaire gemeente wilt zijn, een spanning zit tussen u en de mensen die u wilt bereiken. U zult met ze in gesprek moeten.’
Gatenvuller
Bert Karel Foppen, predikant (PKN) in Den Haag noemde het verhaal van Van den Brink ‘realistisch’. Het houdt hem een spiegel voor. Over de opmerking dat God niet de supersinterklaas blijkt te zijn waar veel mensen hem voor hielden, zei Foppen: ‘Is er dan in de prediking en catechese zo veel misgegaan? God is toch de Gans Andere? Of hebben we te eenzijdig meer op een andere lijn gezeten, die van God als lieve papa?’
Het gegeven dat mensen zich ook zonder God prima blijken te redden, ontlokte hem de aanvulling: ‘…ook als je ziek bent, ook als de dood ermee gemoeid is. Heeft men dan eerst gedacht dat het zonder God níet zou gaan? Was Hij eerst de gatenvuller, vervolgens de gaatjesvuller, en is Hij toen helemaal overbodig geworden?’
Als het gaat over kerk en wetenschap wil ds. Foppen de leer van de Schrift ‘stevig op de theologische agenda’ zetten, ook al is dat lastig in onze ‘overmatig vriendelijke’ cultuur. ‘We willen liever rust in de tent. Maar het proces gaat door.’ Neem het thema schepping. ‘We geloven toch in God de Vader, de Schepper? Wat betekent dat? Is een aantal keer per jaar op vliegvakantie niet even censurabel als overspel?’
De coronacrisis was voor hem tot nu toe ‘een energie-slurpende tijd’, die ook met zegeningen gepaard ging. Zo hebben de praktisch ingestelde gemeenteleden meer ruimte gekregen. ‘Zeker in onze hoek van de kerk, met een groot accent op het woord, spelen schrijvers en denkers vaak de eerste viool.’ Zelf heeft hij het wandelen – nog meer – ontdekt. En hij raadt het alle werkers in de kerk aan. ‘Een omgezaagde boomstam is een prima plaats voor gebed!’
‘Theologie van de plaats’
Marco Batenburg, synodepreses van de PKN, vindt dat we een ‘theologie van de plaats’ moeten ontwikkelen. ‘Kerk-zijn is meer dan op zondag samenkomen. God liefhebben kan niet zonder gevolgen blijven voor onze omgang met mensen die God op onze weg brengt.’ Hij ziet ‘grote uitdagingen’ als het gaat over de betekenis van de kerk in onze samenleving. ‘Worden wij wel echt toegerust om 24/7 christen te zijn?’
Krimp mag niet leiden tot kramp. ‘We moeten geen calimerocomplex ontwikkelen’, aldus ds. Batenburg, die wees op de ‘betekenisvolle initiatieven’ die de afgelopen anderhalf jaar zijn ontplooid. ‘We hoeven ons niet door de media de maat te laten nemen. We weten als kerk van een ander perspectief. Onze identiteit lig niet in hoe anderen naar ons kijken, maar hoe God naar ons kijkt.’
Kijk en luister hier het integrale verslag.
Tekst: Anneke Verhoeven