Waar zit de zere plek in onze cultuur? En welke hoopvolle woorden of daden kunnen we daar tegenover zetten? Daarover ging de Moderne Profetendag, die op vrijdag 6 oktober plaatsvond in klooster Nieuw Sion in Diepenveen.
Deze dag vloeide voort uit de podcast- en boekenserie 'Moderne profeten', waarin Kees van Ekris 17 inspirerende christenen portretteerde uit de recente geschiedenis. Vijf sprekers deelden hun inzichten.
‘Tijdens het werken aan mijn proefschrift luisterde ik avonden en nachten naar de stem van Martin Luther King. Daardoor ben ik onder de indruk geraakt van de kracht van profetische stemmen’, aldus Van Ekris, die de aftrap verzorgde in de vorm van een tijdrede.
Hij is blij met de belangstelling voor de podcastserie, waarvan in november een nieuw seizoen begint. ‘Het profetische’ vind je niet alleen bij grote denkers zoals Bonhoeffer, maar ook bij mensen om je heen. Want profeten zijn vertellers, zoals predikanten en moeders dat zijn. ‘Het profetische is nooit een eigenschap. Het gaat niet om bewondering voor mensen, maar om zelf te leren om anders te zien, te denken, te bidden en te doen.’
Het profetische is ook radicaal. Van zijn Indonesische vriend Chlaodhius leerde Kees van Ekris wat dat inhoudt. Hij is voorganger in een dessa, in een gemeenschap van zo’n 150 mensen. Bij een crisis in zijn kerk, waarbij twee ouderlingen niet langer geloofwaardig waren, liet hij zien dat hij daarover verdriet had door zijn hoofd kaal te scheren. Van Ekris: ‘Ik voel het profetische broeien in hem, maar hij is ook eenzaam. Het kost hem veel. Dat zie ik altijd in Chlaodhius.’
Ontmoeting
Mensen die iets profetisch hebben, staan voor een toekomstige werkelijkheid die nu al kracht heeft, stelt Van Ekris. ‘In mijn favoriete fragment van bisschop Tutu, zegt hij midden in de Apartheidstijd: jullie hebben al verloren.’
Ruimte. Daar zorgen profeten ook altijd voor, volgens Van Ekris. ‘Ruimte vinden voor de ander, die jou pijn heeft gedaan. Of die jij pijn hebt gedaan.’ Het christendom staat daarmee lijnrecht tegenover de huidige cancelcultuur.
Schoenendoos
Vier werkwoorden - zien, denken, bidden en doen - lopen als een rode draad door deze Moderne Profetendag. Otto de Bruijne memoreert dat profeten vanouds ‘zieners’ werden genoemd.
Kijken met je oren. Dat is wat die profeten ons leren, volgens De Bruijne. ‘Het gaat om luisteren naar God, zodat al ons weten en handelen daar een antwoord op is. Dan kan niemand ons tot slaaf maken.’ Een profeet is volgens hem iemand die ‘zoekt naar het gat in de deksel van de schoenendoos, zodat het licht van boven op de werkelijkheid kan vallen’. Egocentrisme en maakbaarheidsgeloof worden hierdoor te kijk gezet.
Plantengroei
Bij schrijvers als Goethe en Pasternak waren denken en verwondering met elkaar verweven, betoogt predikant Huib Klink in zijn bijdrage over ‘denken’. ‘Zij zien een orde, een structuur achter de werkelijkheid, die een appel op hen doet.’ Goethe is bekend als dichter, maar was ook botanicus, met een grote belangstelling voor de plantengroei en de aard van de dieren. ‘Door op die manier te kijken, krijg je een band met God die invloed heeft op je manier van denken, voelen en handelen.’
Meeuw
‘Ik was 9 jaar en ik stond op het dek van de veerboot naar Ameland’, vertelt Henriette Howarth-De Greef. Zij is theoloog en predikant in de Anglicaanse kerk, maar afkomstig uit Nederland. ‘Ik keek naar een zeemeeuw die voorbij scheerde. Zo vrij voelde ik mij op dat moment. Dat was mijn eerste religieuze ervaring.’
In haar bijdrage over bidden sluit zij aan bij de mystica Teresa van Avila, die spreekt over God als een ‘God van potten en pannen’ die in het gewone dagelijkse leven aanwezig is. ‘Bidden is niet moeilijk, zegt Howarth. ‘Iedereen kan bidden. Het is verweven met ons menszijn. Je hoeft ook niet te geloven om te bidden.’
Toch kan bidden moeilijk zijn, bijvoorbeeld bij ziekte of in een gevangenis. ‘Ik heb daar geen antwoord op’, zegt Howarth. ‘Dat is de wildernis, de donkere nacht. Bidden is dan het beamen tegen God dat Hij erbij is en dat de liefde blijft. Als je zelf niet kunt bidden, is er het bidden van de kerk, van de kloosters, van familieleden.’
De moderne profeten in de podcast waren allemaal bidders. Wat kunnen van hen leren? Howarth: ‘Hou het heel eenvoudig. Voel je niet schuldig als je niet aan bidden toekomt. Bouw rustige momenten in, in de dag. En zeg dan: hier ben ik; wat kan ik vanmiddag voor u zijn of doen?’
Hoop
‘De kapel in het Kleiklooster is voor mij een moeilijke plek, want daar mag ik niks doen. Verstilling is moeilijk als je wilt dat dingen gebeuren’, bekent Johannes van den Akker in de laatste bijdrage, over ‘handelen’. Hij daagt uit om met profetisch handelen dicht bij huis te beginnen, door na te denken over je huis en je inkomen. Valt er ruimte en tijd te reserveren voor anderen? ‘Iedereen heeft ideeën over het leven. Probeer daar eens iets van uit.’ Hij vraagt de toehoorders om een appje te sturen naar een naaste over het eerste idee dat in hen opkomt.
Handelen is belangrijk, benadrukt Van den Akker, zelf medeoprichter van een klooster in een Bijlmerflat en een bierbrouwerij. Hij raadt aan om stap voor stap te beginnen. Wat als je je druk maakt om het milieu, maar aarzelt om op de A12 te gaan demonstreren? ‘Begin met Extinction Rebellion te liken op internet’, houdt hij zijn hoorders voor. ‘Daarna kun je eens naar een bijeenkomst van ze gaan.’ Hoop zet niet meteen aan tot actie, maar actie brengt je wel hoop, meent Van den Akker.
In het panelgesprek na afloop zijn de sprekers het erover eens: bidden is soms moeilijker dan doen. ‘Daarom moet je het niet te moeilijk maken’, zegt Howarth. En het profetische begint klein; het gaat niet om grootsheid. Van Ekris: ‘Het begint met het beluisteren van de mensen die op je pad komen. Het gaat erom serieus te nemen wat zich aandient.’
Alle informatie over het nieuw verschenen boek in de serie Moderne profeten en de podcastserie vind je hier.
