De tweedaagse retraite van IZB-Impact, die op 25 en 26 januari plaatsvond, had een stevig thema: 'Gebroken Verlosser'. Missionair werkers hebben veel te maken met gebrokenheid en lijden. Hoe ga je daarmee om als pionier en voorganger? Het programma bevatte een theologische doordenking, een wandeling door de duinen en workshops.
Donderdag 25 januari. Zo’n 50 missionair werkers zijn samengekomen in de bibliotheek van een voormalig kapucijnenklooster in Biezenmortel. In de beginjaren van de pioniersbeweging vonden hier de pionierstrainingen van de Protestantse Kerk plaats. Vlakbij ligt het natuurgebied Loonse en Drunense Duinen, waar je heerlijk kunt wandelen.
Het is een plek van verstilling, maar ook een plek om lastige vragen niet uit de weg te gaan. Daarom is dit jaar gekozen voor het thema ‘Gebroken Verlosser’, over pijn, gebrokenheid en manieren om daarmee om te gaan. Henk Boerman, hoofd IZB-Impact: ‘Pionieren is bouwen aan een geloofsgemeenschap met gebroken mensen. Aan de ene kant is dit een opgave omdat er gevoelsmatig en in praktische zin ook een grens lijkt te zijn aan de hoeveelheid gebrokenheid die een gemeenschap aan kan. Daarnaast kan de gemeenschap zelf een rol spelen in heling van gebrokenheid. Hoe worden we zo’n helende gemeenschap?’.
Horizontaal
Pieter Versloot, predikant van de Martinikerk in Groningen, heeft Parkinson. Hij reflecteerde tijdens de tweedaagse aan de hand van columns en Bijbelteksten op de vraag hoe je gebrokenheid een plek kunt geven in je leven en je werk. Zijn bijdrage ging erover wat er verandert als je ziek bent. ‘Op mijn studeerkamer hangt maar één schilderij’, zei hij. ‘Daarop geeft de Groningse kunstschilder Egbert Modderman vier mensen weer die samen een zieke naar Jezus toe dragen. Tot voor kort ging ik er automatisch vanuit dat ik bij de mensen hoorde die hielpen en droegen.’
Versloot: ‘Het schilderij geeft haarscherp weer wat ziekte doet in je leven: Zij draait je leven een kwartslag om. Eerst leefde je verticaal: zelfstandig, loodrecht. Nu lig je uit het lood geslagen op een bed, een draagbaar en leef je horizontaal, begrensd en machteloos. Je moet je laten dragen en laten helpen.’
Er is volgens Versloot ook een taal die past bij dit ‘horizontale’ leven, en hij vindt daarin houvast bij psalm 121. ‘De dichter van psalm 121 is niet tevreden met dooddoeners als “t’ is wat het is”. Dat is hem te plat, te laag, te aards. Hij zoekt het ook niet te hoog. Hij kijkt niet loodrecht naar boven met de gedachte dat daar allemaal briefjes uit dwarrelen. Hij richt zijn blik precies daartussen: op de bergen, op de horizon, de lijn waar hemel en aarde elkaar kruisen. Daarvandaan verwacht hij hulp.’
Helende gemeenschap
‘Hoe kun je een cultuur creëren die helend is?’. Dat was een belangrijke vraag bij de workshop met als thema ‘De helende gemeenschap’. Henk Boerman refereerde hierbij aan Henri Nouwen. ‘Hij zei: wij helen de wonden niet, dat doet God. Tegelijkertijd is het helend om met elkaar het besef te delen: ik ben niet oké, jij ook niet helemaal. Daardoor hebben we nu al een herinnering aan de kracht en de hoop van straks.’
Er komt in een pioniersplek heel veel gebrokenheid op de werker en zijn of haar team af. In de workshop ‘zwemmen of verzuipen’ door Nico van Splunter en Marieke de Jonge ging het over omgaan met leed dat jouzelf ook niet onberoerd laat.
Concreet bidden voor genezing of bevrijding, is dat iets dat in onze geloofsgemeenschappen zou moeten gebeuren? Daarover ging het in een workshop over gebedspastoraat, gegeven door Jurek Woller. Martijn de Jong gaf een workshop over preken. Als pionier zijn er immers allerlei situaties waarin er goede woorden verwacht worden: in een viering, bijeenkomst, in een gesprek of als iemand een vraag stelt over geloven.
Nieuw leven
‘Pioniers hebben soms ook een bepaalde rolonduidelijkheid’, analyseert Kees van Ekris in zijn lezing ‘pionierspijn’, waarmee de retraite begon. ‘Je bent heel veel: pastor, buurtwerker, mediator, woningsruimtezoeker, sociaal werker, invuller van aanvraagformulieren, halve rechtsbijstand, dominee, jeugdwerker. Prachtige roeping, maar ook riskant: dat mensen je als een verlosser zien en jij daar soms goed op gaat. Dat hoort bij de pionier, maar dat vraagt iets van je om te voorkomen dat je uitgeput raakt.’
‘Je bent het aan andere mensen verplicht dat jij een rijpe manier van omgang hebt gevonden met pijn’, meent hij. Dat vraagt een grote mate van zelfkennis. ‘Bijvoorbeeld: je bent ooit onrecht aangedaan door een bepaald type mens en je krijgt te maken in je leiderschapsteam met opnieuw zo’n type. En voor je het weet draag jij jouw allergie, of weggedrukte woede over op die persoon, die er werkelijk niets aan kan doen.’ Door je eigen pijnpunten onder ogen te zien, kun je juist ook groeien en anders reageren, benadrukt hij.
Pijn is ook een theologisch thema. We kunnen Christus zien als ‘Gods wond’, zegt Van Ekris, en juist dat gesprek daarover kan tijdgenoten laten begrijpen wat geloven inhoudt. Christus is ‘een toegang tot God die gewonde mensen kunnen begrijpen’, zegt Van Ekris. ‘En misschien dat geloven participeren is in het lijden van Christus en in de Opstanding, dat je daarin je verdriet kwijt kunt, dat daarin je ook je zonde en je schuld benoemd worden, in een beweging van opstanding en revitalisering van je leven.’
Tekst Nels Fahner, foto's Kaj ten Voorde