Hoe komen mensen tot geloof? Wat is er nodig om het evangelie voor hen bereikbaar te maken? Volgens Henk Boerman, hoofd IZB-Impact – de afdeling die pioniersplekken ondersteunt -, wijst onderzoek uit dat er doorgaans vier belangrijke elementen zijn. ‘Het gaat bij de meeste mensen geleidelijk – dus er is tijd nodig. Het gebeurt in een gemeenschap, waarin mensen het geloof proeven en meemaken. Daarbij is er een zekere diversiteit: het tot geloof komen is veelal nauw verbonden aan hun biografie en hun leefwereld. En het gaat om een proces waarin ze God ervaren als een kracht die ingrijpt in hun leven.’

‘Het gaat erom dat er de tijd en de ruimte is om God te vinden’, concludeert Boerman. Bestaande kerken kunnen volgens hem veel opsteken van de ervaringen van pioniersplekken die de afgelopen decennia zijn ontstaan.

Verzamelcd

‘Er zijn bepaalde condities, iets als een ideale temperatuur, waarbij mensen tot geloof kunnen komen’, beaamt Martijn de Jong, teambegeleider bij Impact. De Jong is ook de ontwikkelaar van het nieuwe digitale platform met kennis over pionieren. Op dat platform zijn artikelen en opdrachten samengebracht over de belangrijkste inzichten van de afgelopen tijd.

‘We hebben de twaalf belangrijkste tools online gezet. Ik noem het de verzamelcd van IZB-Impact’, vertelt hij in zijn woning in Rotterdam op de grens met Spangen, de wijk waar hijzelf als pionier-buurtpastor werkt. ‘Ik hoop dat het in de eerste plaats de teams van pioniersplekken helpt om sneller toegang te hebben tot expertisemateriaal. Maar het platform is er ook voor iedereen die lid is van een kerk en bijvoorbeeld wil weten hoe je op een goede manier een missionaire maaltijd organiseert.’

De meeste artikelen en opdrachten zijn ontstaan in het kader van een begeleidingstraject door IZB-Impact. De Jong: ‘Het is niet verboden om zonder begeleiding aan de slag te gaan. Maar wij geloven wel dat goede begeleiding essentieel kan zijn om goed door de opstartfase heen te komen.’

Paarse wand

De Jong hoopt dat er door het nieuwe platform met toegankelijk geschreven artikelen en best practices interactie gaat ontstaan tussen kerkelijk werkers en teamleden van verschillende plekken. ‘We hebben bijvoorbeeld een opdracht rond het thema ‘sfeer’. Het zou leuk zijn om op een aantal plekken te vragen hoe zij daarmee aan de slag zijn gegaan.’

Sfeer is een belangrijk onderwerp als je wilt pionieren. ‘Omdat het te maken heeft met draagvlak. Ons wijkgebouw Yess van Geloven in BoTu in Rotterdam heeft een glinsterend paarse wand. Die kleur is door de bewoners zelf uitgekozen. Ik zou het zelf niet kiezen en sommige mensen zouden misschien denken: wat doe ik hier? Maar voor de bewoners van de wijk is dit hun plek geworden. Zo moet je keuzes maken. Als je ergens een deur opentrekt en het er muf ruikt, dan roept dat een andere gewaarwording op dan de geur van koffie en het geluid van leuke muziek.’

Klei

Voor wie moet een gebouw aantrekkelijk zijn? Dat is best een spannende vraag, weet De Jong. ‘Stel, er gaat een kerkgebouw dicht en er komt een nieuw multifunctioneel gebouw. Moet het dan geschikt zijn voor de catechisatie of ook voor de onkerkelijke dorpsgenoot? Daar wordt het vaak spannend. Want openstaan voor de wijk kan zomaar betekenen dat kerkelijke mensen zich op zo’n plek wat minder thuis voelen.’

Het gebouw van Geloven in Spangen wordt ook door een buitenschoolse opvang gebruikt. ‘Op zondag zit soms de klei nog op de tafel. Op de muur staat stripheld Goofy. Sommige mensen denken daardoor: gelukkig, hier kan ik binnenkomen zoals ik ben, op sneakers en in joggingbroek.’ Je moet je er dus bewust van zijn wat een ruimte doet met de beleving van mensen, wil hij maar zeggen.

Cirkels

Bij de theorie over pionieren wordt wel gesproken van verschillende ‘graden van betrokkenheid’. Het idee is dat je de mensen die betrokken zijn bij een gemeenschap in verschillende cirkels kunt zien. De Jong: ‘Over het algemeen is het niet gebruikelijk dat iemand van de ene op de andere dag de kerk binnenloopt en vraagt om gedoopt te worden. Die stap is meestal te groot. Het mooiste is dus om een evenwichtig palet aan activiteiten te hebben, voor iedereen wat.’

Een maaltijd is er voor de onderlinge ontmoeting, dat is de buitenste cirkel. ‘Je wilt een warme plek zijn voor donkere dagen. Sommige mensen zullen niet verder komen dan die cirkel. Het is dus goed om die maaltijden te organiseren. Sommigen willen misschien ééns in de maand deelnemen aan een serieus gesprek over wat je belangrijk vindt in het leven of over hoe je je kids opvoedt. Anderen willen het geloof ontdekken via bijvoorbeeld een Alpha-cursus, of ze willen juist iets doen, zoals Present daar mogelijkheden voor biedt. Zo kom je, net als bij een ui die je afpelt, steeds dichter bij de kern, die je kunt vormgeven met een bijbelstudie, catechese, een viering of iets in die richting.’

Ruimte

Het gaat erom dat je momenten en plekken creëert om dichterbij de kern te komen en dat je tegelijkertijd de activiteiten die je kiest, ook volhoudt. ‘Het is logisch dat je begint met een lage drempel. Maar het is natuurlijk geen berenval die dichtklapt. Het is geen fuik. Je wilt mensen bij Jezus brengen, maar die mensen moeten ook weer weg kunnen komen of ervoor kunnen kiezen om bijvoorbeeld alleen mee te eten als ze dat willen.’

‘Pionieren begint met een verlangen dat mensen tot geloof komen in Jezus, of anders gezegd, dat ze een nieuw leven vinden. Dat gebeurt in gemeenschappen waar ruimte is om geloof te ontwikkelen en te oefenen. Dat is waar je naartoe wil door te pionieren, maar het ziet er op elke plek weer anders uit. Je ziet mensen op verschillende niveaus door graden van betrokkenheid heen trekken. Dat zijn zij niet alleen zelf; dat is ook ruimte die ontstaat voor God.’ Voor al die niveaus van betrokkenheid is materiaal beschikbaar voor pioniers in de app. De app wordt ook steeds geüpdatet.

Voorleesclub

Een ander onderdeel van de theorie is een concept dat ‘viervoudig luisteren’ heet. ‘Het gaat erom te luisteren naar de context, naar God, naar het team zelf en naar de kerk. Als er nog andere kerken in een bepaalde wijk actief zijn, hoe kan je ze dan aanvullen? Wat kun je voor elkaar betekenen?’

Ook het luisteren naar de wijk is essentieel. ‘Het kan je visie zijn om een visclub op te richten, maar als er geen water is, of niemand wil vissen, waarom zou je dat dan doen?’. Dit luisteren doet een pioniersteam gaandeweg, onder begeleiding van een van de pioniersbegeleiders van IZB-Impact.

Kerken die kleiner worden, bijvoorbeeld een dorpskerk die krimpt, lopen het risico om in allerlei activiteiten te investeren die eigenlijk niet aansluiten bij niet-kerkelijke dorpsgenoten. Hoe voorkom je dat? ‘Als de groep kleiner wordt en de lijst van taken groter, dan gaat het ergens spaak lopen. Daarom zou ik zeggen: begin niet met tien nieuwe dingen. Begin drie dingen te proberen. In onze pioniersplek in Rotterdam wilden mensen graag een gratis bibliotheekpas. Nu ontstaat er een voorleesclubje. Je moet jezelf de ruimte geven om met een bepaalde onbevangenheid op weg te gaan, in plaats van met een zware zak op je rug je af te vragen hoe het weer wordt zoals vroeger. Het gaat om een bepaald evenwicht tussen het bestendigen zoals het nu is en het vinden van nieuwe mogelijkheden.’

Team

Pionieren doe je in een team. Wat zijn de belangrijkste lessen die De Jong daarvoor op het spoor is gekomen? Wat kenmerkt een goed team? ‘Dat de leden verschillend zijn en dat ook weten van elkaar. Je moet elkaar met een korreltje zout kunnen nemen als dat nodig is. Er moet verscheidenheid kunnen zijn, maar ook verbinding. De een praat makkelijker over het geloof dan de ander. De een kan heel goed een tijdpad en een begroting regelen; de ander denkt liever na over de grote lijnen. Als je het zo voor elkaar kunt krijgen, gaan mensen doen waar ze goed in zijn.’

Sfeer, activiteiten kiezen, een team vormen; over al die missionaire thema’s is via dit platform een schat aan informatie te vinden. Wilt u vrijblijvend in gesprek over mogelijkheden om te pionieren, neem dan contact op met Henk Boerman (Hoofd IZB Impact) via h.boerman@izb.nl of via het algemene telefoonnummer van de IZB 033 – 461 19 49.