Ontwapenend preken: drie deelnemers vertellen over hun ervaringen

Zicht bieden op wie jij zelf bent als voorganger, waardoor je roeping verder tot bloei komt. Dat is een van de doelen van de training ‘Undefended Preaching’. In tien bijeenkomsten verkent theoloog-trainer Paul Visser met de deelnemers verschillende aspecten van het ambt van predikant. Het gaat om zaken als ontvankelijk Bijbellezen, inzicht in de psyche van de hoorder, voordrachtsoefeningen en het vruchtbaar inzetten van elementen van jouw persoonlijkheid in de manier waarop je preekt en leidinggeeft aan je gemeente.

Gelovig leven

William de Hek (28) is sinds anderhalf jaar predikant in de CGK van ’s Gravendeel. Wat hebben de preektafels hem tot nu toe gebracht? ‘De cursus hielp me in het serieus nemen van mijn roeping. Je kunt denken ‘het is maar gewoon werk’, maar dat kan ook een copingstrategie worden. Paul daagde me uit om zelf het gelovige leven vorm te geven. Dat helpt om invulling te geven aan alles wat er op je pad komt, anders blijft dat geloofsleven al snel aan de oppervlakte.‘

Dat herkent Desiree Prins (36), sinds vorig jaar predikant van de Protestantse Kerk Ermelo. ‘Als predikant ben je getraind om kritisch en reflectief in de Bijbel te lezen. Maar Paul vroeg: sta je er weleens bij stil dat God daadwerkelijk dingen doet in jouw leven en in dat van de mensen om je heen? Kun je God ook in het leven nu vinden en niet alleen in de Bijbel?’

Dat is als het ware een oefening in opmerkzaamheid. Prins: ‘Toen wij hier in Ermelo kwamen wonen, kwamen er geen briefjes uit de hemel, maar wel bevestigingen waardoor we ons hier op onze plek voelden. En soms blijkt achteraf dat je iemand precies op het juiste moment gebeld hebt. Is dat toeval, of zit er meer achter? Dat blijven altijd lastige dingen, maar het is goed om het perspectief dat God aan het werk is, niet uit het oog te verliezen.’

Samenspel

‘Verkondiging is een samenspel van jezelf, God en de gemeente voor wie je preekt’, vertelt Janneke Burger-Niemeijer (45), predikant in de NGK Enschede. ‘Soms is het best een ingewikkeld samenspel. Daar wilde ik graag wat meer intuïtie in ontwikkelen. Welke plek heb ik zelf, en mijn gemeenteleden? De oefeningen en het lezen van het boek over Undefended Leadership zorgt voor een soort incubatietijd waarin ik over zulke vragen kan nadenken. Preken is iets wat je helemaal zelf moet doen, maar tegelijkertijd is het helemaal van God. Dat moet een gezond samenspel zijn. De training helpt me om als het ware God uit te nodigen in mijn gedachtenwereld.’

De training geeft ook zelfinzicht, zegt William de Hek. ‘Het gedachtegoed van Undefended Leadership geeft inzicht in dingen die je onbewust doet, die in je karakterstructuur zitten. Ik heb geleerd om meer te aanvaarden dat de dingen soms gaan zoals ze gaan. Dat is iets moois wat de cursus mij heeft geboden’.

Desiree Prins: ‘Ik heb ontdekt dat ik het lastig vind om te falen en fouten te maken. Paul hielp me wel door te zeggen: er komt altijd een moment dat je een vergissing maakt, in een vergadering, of dat je iets verkeerd doet of zegt; houd daar rekening mee. Pas sprak ik aan het einde van een dienst de zegen niet goed uit. Toen moest ik aan die aanmoediging denken. Je moet jezelf niet affakkelen; zulke dingen gebeuren nu eenmaal.’

Leidinggeven

Wat heeft de training tot nu toe in gang gezet, waar willen de deelnemers aan werken? Zijn ze dingen anders gaan doen? De Hek: ‘Ik ben niet heel concrete dingen anders gaan doen. Het gaat meer om een bepaalde manier van in het ambt staan. Door de cursus ben ik me er meer van bewust geworden dat je als predikant een leidinggevende taak hebt, dat je taak is om je gemeente iets te leren, en dat ook je dagelijkse gedrag daar een rol in speelt. Ten tweede heeft het me ontspanning gebracht: het besef dat je niet afhankelijk bent van anderen, maar dat je aanvaarding vindt door naar God toe te gaan. Dat weet je natuurlijk allemaal wel, maar het is goed om dat besef nog eens onderstreept te krijgen.’

Hij vervolgt: ‘Ik heb ook een beetje een allergie voor het woord ‘leiderschap’. Moet je wel leidinggeven? Daar bleef ik graag een beetje bij uit de buurt. Maar je hebt als predikant wel de verantwoordelijkheid om mensen ergens naartoe te leiden. De cursus heeft mij aan het denken gezet over de taak die je vanuit de Bijbel hebt. Dat was heel stimulerend.’

Tegengesteld

‘Paul Visser benadrukt dat je de hoorder serieus moet nemen. Dus preken is niet alleen maar zenden. Zo vindt er echte uitwisseling plaats’, zegt Burger. Zij vroeg in het kader van de training feedback aan zes gemeenteleden. ‘Het verraste mij hoe leuk mensen het vonden om hierover na te denken. Het was voor mij ook heel inzichtgevend om te zien hoe tegengesteld de ervaringen soms waren. Ik preekte over Jezus in de woestijn en koos daar liederen over stilte bij. De een vond dat geweldig, de ander kreeg er een schuldgevoel van, omdat die het moeilijk vindt om stilte te vinden. Dat vond ik ontspannend, maar het helpt ook om mensen op een andere manier uit te nodigen om te gaan luisteren naar het woord van God. Ik ben van plan om elk jaar een keer op die manier om feedback te vragen.’

‘Ik heb geleerd dat het voor mij een uitdaging is om open te preken’, vertelt Desiree Prins. ‘Open vragen stellen, dingen in het midden laten: daar ben ik niet zo goed in. Wij kregen bijvoorbeeld de opdracht om één alinea in de preek open te laten. Ter plekke oefenden we om dan de toehoorders aan te kijken en dan te formuleren hoe dit voor hem of haar zou werken. Paul deed het voor met een soort minipreekje. Daarna hadden we een gesprek over hoe de oefening was overgekomen: voelden we ons meegenomen?’

Bijbellezen

Prins: ‘Een belangrijk punt is natuurlijk ook: hoe blijf je als predikant zelf gevoed? Hoeveel tijd besteed je aan bijbelstudie en vrije tijd, in plaats van alleen maar te geven?’. Het was goed om daarover met collega’s van gedachten te wisselen, zegt ze. 

De Hek: ‘Een oefening die me bij is gebleven, was het in stilte lezen van een Bijbeltekst. Dan neem je de tijd om te luisteren naar wat die tekst tot je zegt. We lazen Genesis 12, over Abraham tegen wie wordt gezegd: ga uit je land. Daarna kon je een vers uit dat hoofdstuk hardop voordragen en iets delen van wat die zin je persoonlijk zei. We hebben een dag besteed aan die manier van ontvankelijk lezen. Het was mooi om bij iedereen te horen dat zij allemaal iets hadden ervaren van Gods Woord voor hen op dat moment.’

‘Het is sowieso heel leuk om iets samen met collega-predikanten te doen’, zegt Prins. ‘Het predikantschap is best een solistische job. Deze training gaat het hele seizoen door en dat is extra waardevol voor predikanten die in hun eerste of tweede gemeente staan. We leven met elkaar mee, ook bijvoorbeeld bij de geboorte van een kind.’

‘Het is mooi om van collega’s nieuwe input te krijgen’, zegt Janneke Burger-Niemeijer. ‘De ene collega is wat onbekommerder, de andere problematiseert wat meer. Voor mij is het moment dat een ouderling mij een hand geeft voor ik ga preken belangrijk. Dan besef ik dat ik als getuige de levende Christus mag verkondigen. Iemand zei: je kunt dat moment ook gebruiken als stille tijd om God te danken dat je dit mag doen. Dat is een mooi perspectief.’

In september 2024 start een nieuwe training Undefended Preaching. Info, aanmelden en data: Undefended Preaching - IZB